Münşeât Mecmuâlarının Tarihi Gelişimi Ve Râmi Mehmed Paşa’nın “Hulâsa-i İnşâ” İsimli Eseri

Münşeat mecmuaları inşâ ilminin kurallarına uygun olarak yazılmış resmî ve özel mektupların veya şiirlerin bir araya getirilmesi ile oluşturulan eserlerdir. Bu eserler edebiyat ve tarih açısından son derece önemlidir. Münşeât mecmualarının yazılmasının en önemli amçlarından biri Emevîler döneminden itibaren İslam devletlerinde çok önemli roller üstlenen kâtiplere yazışma usul ve kaidelerini öğreterek bu bilgileri gelecek nesillere aktarmaktır. Bilinen ilke münşaet mecmuası Emevî Halifesi II. Mervân'ın kâtibi Abdül-hamîd el-Kâtib'in (ö. 132/750) “Risale ile'l-küttâb” isimli eseridir. Bundan sonra Abbasîler, Fatımîler, Eyyûbîler, İlhanlılar, Selçuklular, Türkiye Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti döneminde pek çok münşeât mecmuası kalemi alınmıştır. Bunlardan biri de Osmanlı Devleti'nde kâtiplikten, Reisülküttüblığa ve nihayet sadrazamlığa kadar yükselmiş olan ünlü devlet adamı Râmi Mehmed Paşa'nın 1797 yılında, kâtiplik mesleğine özenen oğlu Molla Hasan'a kitabet fenini ve mektup kaidelerini öğretmek için kaleme aldığı, Hülasa-i İnşâ isimli eseridir. On üç fasıldan oluşan bu eserde kitabet âdabı, mektup yazılırken dikkat edilecek hususlar, menşur, tevki‘, nişan, emir, risale, hüccet, sakk vedia, kabale, ceride, harita, mürasele, ruk‘a, ser-name, vesika, temessük gibi kavamlar, mektup yazılan kalemlerin özellikleri, Arap harflerinin ortaya çıkışı, kâtip ve münşilerde bulunması gereken özellikler, defter tutulma kaideleri, müd, kise, keyl, kadeh, şinik, şer; zirâ‘, dakika, kırât, miskal ve dirhem gibi ölçü birimleri ile vergiler hakkında ayrıntılı bilgiler vermektedir.