Tanzimat’ın Ardından Osmanlı Devletindeki İdari İşlemlerde Türkçe Yerine Mahalli Dillerin Kullanılması Teşebbüsleri ve Alınan Önlemler

Osmanlı Devletinde 1839 yılında yayınlanan Tanzimat Fermanının ardından gelen yenileşme hareketleri ve bir takım imtiyazlarla birlikte, birçok alanda olduğu gibi idari işlemlerde de yeni uygulamalar söz konusu olmuştur. Bir sözleşmeden, sıradan bir arzuhal veya istidaya kadar birçok belgede, Türkçeˈnin yanı sıra yabancı dillerin de kullanılması talepleri gündeme gelmiştir. Bunların bir kısmı Rumca, Arapça şeklinde mahalli dillerken, bazıları İ�ngilizce, Fransızca gibi yabancı dillerdir. Gerek kamu idaresindeki işlemlerde, gerekse şirketlerin işleri ve halkın taleplerinde kullanılan yazışma ve belgelerde bu diller kullanılmıştır. O döneme ait belgeler arasında Rumca arzlara, Fransızca sözleşmelere rastlamaktayız. Konuyla ilgili karşılaşılan arşiv belgelerinde bu tür uygulamaların geleneksel yazışma usulü ile idari işlemleri olumsuz yönde etkilediği görülmüştür. Bu durum Osmanlı bürokrasisinde “farklı dillerde üretilen belgeler, idari işlemlerde problemlere sebep olmaktadır kanaatini oluşturmuştur”. İ�dari işlemlerdeki dil problemine birkaç şekilde rastlıyoruz. Bunlardan öne çıkanlardan ilki, belgelerin tamamen yabancı bir dilde üretilmesi; ikincisi ise Türkçe yazışmaların içerisinde çok yaygın olarak bilinmeyen yabancıkökenli kelimelerin kullanılmasıdır. Bu çalışmada bürokraside farklı dillerin kullanılmasıyla ortaya çıkan sorunlar tartışılmış, konu bürokrasi dili ile sınırlandırılmış, azınlıkların veya yabancıların kendi dillerini eğitim, kültür veya yayın hayatında kullanmaları konularına girilmemiştir. Etkiler incelenirken, idarenin de buna karşı aldığı önlemler değerlendirilmiştir. Sonuçta bu farklı dilleri kullanmak yerine, devletin yazışma dilinde tamamen Türkçeˈye döndüğünü görmekteyiz. Konu ele alınırken, ilk elden arşiv belgeleri incelenmiş ve örneklerle zenginleştirilerek farklı uygulamalara dikkat çekilmiştir.