Osmanlı Resim Sanatı ve Propaganda İlişkisi: Padişah Resimleri ve Şişli Atölyesi

Sanat ve propaganda bağlantısı hakkında resim sanatı ile propaganda ilişkine dair dünya ve Avrupa sanatına ait birçok örnek verilebilse de benzer örnekleri Osmanlı Devleti'nin Batılılaşma çabalarıyla başlayan yeni kimlik arayışının çok önemli bir parçası olan resim sanatı için göstermek zordur. Ancak yine de Osmanlı resim sanatı ve propaganda arasında bir ilişki bulunduğu ileri sürülebilir. Bu çalışmada yukarıda değinilen ilişki bağlamında Osmanlı sultanları için ya da onların siparişi üzerine çeşitli santçılar tarafından yapılan ‘padişah resimleri' ile Şişli Atölyesi sanatçılarının eserlerini incelenmiştir. Padişah resimlerinde bulunan güç ve saltanat göstergeleri, vatanseverlik ve geçmiş askeri başarıların yüceltilmesi ve Batılılaşma başarılarının öne çıkarılması propaganda olgusunun varlığını göstermektedir. Benzer şekilde daha çok figürsüz tablolar üreten Osmanlı ressamlarının bu geleneğin ötesine geçtikleri en önemli platform Şişli Atölyesi'dir. Resim sanatının Osmanlı Devleti tarafından Batılı devletler nezdinde siyasal propaganda amaçlı olarak kullanılmasının örneği olan bu atölyede eser üreten ressamlarının arasında 1914 Kuşağı ya da Çallı Kuşağı olarak tanınan tanınmış ressamlar da bulunmaktadır. Osmanlı askerlerinin Çanakkale Savaşları'nda yaşadıkları zorluklar ve gösterdikleri kahramanlıklara ilişkin resimler yapmaları istenen bu ressamlar devletin kendilerinden istediği bu görevi ulusal bir sorumluluk anlayışıyla ele alarak kendi kavramlarıyla kendi tarzlarında eserler vermişlerdir. Ulusal bir sergiyle halka, uluslararası bir sergiyle de Avrupa kamuoyuna sunulan bu eserler daha sonra devlet dairelerine de asılarak ulusal kimlik yaratma amaçlı bir propaganda projesinin bir parçası olmuşlardır. Dolayısıyla çalışmada ele alınan her iki ana başlıkta da üretilen eserlerde devlet destekli ve kurumsal bir propaganda çabasına rastlanmaktadır. Bu da Osmanlı resim sanatı ve propaganda olgusu arasındaki ilişkiye kendi tarihimiz açısından bir örnek oluşturmaktadır.