TÜRK DİLİNDE DAHA ÇOK ÇABA İSTEYEN DEĞİŞİMLER

Dilin en eski verimlerindeki kelimeler, günümüzdeki şekilleri ile karşılaştırıldığında bu kelimelerin dikkati çeken değişimler geçirdiği göze çarpar. Bir iletişim aracı olarak dil, iletişim işlevini en kısa zaman içinde yerine getirebilmek için az çaba harcama yoluna gider. Ünlü düşmesi, ünlü daralması, ünlü birleşmesi, ünlü incelmesi, ünsüz düşmesi, ünsüz benzeşmesi, ünsüz erimesi, ötümlüleşme, süreklileşme, hece düşmesi gibi ses olaylarının sebeplerini en az çaba yasasına bağlamak mümkündür. Ayrıca morfolojik açıdan bakılınca zaman içinde bazı vazifeli kelimelerin ekleşmesinin sebebi de en az çaba yasası ile izah edebilir. Ancak dilde, oldukça mantıklı gelen bu durumun tersine değişimler de görülmektedir. Yani başlangıçtaki şekline göre kelimenin söyleyişinde daha çok çaba isteyen değişimler de görülebilmektedir. Bu değişimlere ünlü türemesi, ünlü genişlemesi, ünlü kalınlaşması, ünsüz türemesi, ünsüz ikizleşmesi gibi ses olayları örnek verilebilir. Bu fonetik değişimler yanında morfolojik olarak bazı değişimlerde de en az çaba yasasının tersine bir durum veya en çok çaba yasası olarak adlandırılabilecek durumun örneklerini görülmektedir. Ek yığılması, bağlayıcı ünlünün ek ünlüsü durumuna gelmesi, birden fazla ekin birleşerek tek ek işlev için kullanılmaya başlaması gibi değişimler morfolojik örnekler olarak gösterilebilir. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde en az çaba yasasının tersine özellik gösteren değişimler tespit edilerek, bu durumun sebepleri üzerinde durulacaktır.