MAHTUMKULU’NUN DİLİNDE KUŞ ADLARI

Türkmen yazı dilinin kurucusu Mahtumkulu, sadece Türkmenlerin değil; Oğuzlar başta olmak üzere bütün Türk dünyasının en önemli edebî şahsiyetlerinden birisidir. Mahtumkulu'nun manzumeleri, şairin ifade kudretini yansıtır çok zengin bir söz varlığına sahiptir. Bu büyük leksikal hazinede kuş adlarının da özel bir yeri vardır. Mahtumkulu Divanı incelendiğinde görülecektir ki, şiirlerde sembollerin ve mecazların aktarılmasını sağlamak için pek çok kuş adına yer verilir. Bu anlatım tarzı; şairin meramını ifade ederken deyim aktarmalarından bir hayli yararlandığını göstermesi bakımından son derece ilgi çekicidir. Bu yazıda Mahtumkulu Divanı'ndaki kuş adları ele alındı. Eserin taranması suretiyle tespit edilen kuş adları, kökenleri ve anlamları bakımından incelendi. Türkçe kökenli olan kuş adlarının kuruluş sistematiği belirlenmeye çalışıldı; tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki kullanımları üzerinde duruldu. Şairin kökeni dolayısıyla burada öncelik Türkmen Türkçesine verildi. Mahtumkulu'nun dilindeki kuş adlarının bugünkü Türkmen Türkçesinde yaşayıp yaşamadığı araştırıldı. Bu amaçla, belli başlı Türkmen Türkçesi sözlüklerine başvuruldu. Söz konusu sözlüklerde mevcut olan kuş adları için verilen bilgiler, aynen alıntılandı. Nihayetinde Mahtumkulu'nun dilindeki kuş adlarının hangi ağırlıkta olduğunu belirleyebilmek maksadıyla bu adların şairin şiirlerindeki sayıları ve kullanım sıklıkları, tabloda gösterildi.