İçtihat Kapısının Kapalılığıyla İlgili Söylemler: Joseph Schacht ve Wael B. Hallaq Örneği

İçtihat kapısının kapanıp kapanmadığı meselesi İslam âlimlerinin yanı sıra Oryantalistlerin zihin dünyasını da oldukça meşgul eden bir konudur. İslâmî ilimler sahasında birçok araştırma ve çalışma yapan Oryantalistlerden bazıları, ekoller/mezhepler teşekkül edip sistematik yapılarını tamamladıktan sonra içtihat kapısının kapandığı fikrini ileri sürmüştürler. Bu söylemi dile getirenlerden biri de Joseph Schacht'tır. O hicri dördüncü yüzyıldan itibaren içtihat kapısının kapandığını, İslam hukukunun erken dönemlerde teşekkülünü tamamladıktan sonra asırlarca değişmeden devam ettiğini ve hukukun değişmez katı kurallar bütününe dönüştüğünü iddia etmektedir. Bu çalışmanın amacı, söz konusu iddianın gerçeği yansıtmadığını tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda konunun daha iyi anlaşılması için öncelikle Schacht'ın İslam hukukunun kökeni ve erken dönem teşekkülüyle alakalı görüşleri, akabinde de içtihat kapısının kapalılığıyla ilgili iddiası mevzubahis edilmiştir. Daha sonra ise, İslâm hukukunun tarih içindeki dinamik yönüne dikkat çeken çağdaş araştırmacılardan Wael b. Hallaq'ın “Was the gate of ijtihad closed?” başlıklı makalesinden hareketle söz konusu iddianın gerçeği yansıtmadığı, kronolojik olarak hicri 4. yüzyıldan itibaren sonraki dönemlere doğru bir literatür incelemesi yapıldığında her dönemde içtihat yapabilecek bilgi birikimine sahip âlimlerin mevcut olduğu ve içtihatların her devirde devam ederek bu kapının hiçbir zaman kapanmadığı tasvir edilmiştir.