TÜRK TARİHİNİN ANALİZİNDE ZİHNİYET VE METOT SORUNU / MENTALITY AND METHOD QUESTION IN THE ANALYSIS OF TURKISH HISTORY

Tarihî analizi zorlaştıran birçok faktör vardır. Bu faktörleri zihniyet ve metot başlıkları altında toplamak mümkündür. Tarihçinin tarihî olguları yorumlarken kendi zihniyetini referans çerçevesi olarak kullanması ciddi hatalar doğurmaktadır. Tarihçinin almış olduğu eğitim, ideolojik alt yapısı ve dünya görüşü yorumlarının da temelini oluşturduğunda hataya düşmenin kaçınılmaz olduğu görülmektedir. Türk tarihinin analizinde söz konusu faktörlerden kaynaklanan hatalı yorumlar hayli çoktur. Yorumların birbiriyle çelişmesi de tarihteki Türk devletlerinin kendilerine mahsus toplumsal yapılarını görememekten kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla feodal, teokrasi, doğu despotizmi vb. nitelendirmeler bu çerçevede değerlendirilebilir. Halbuki her toplumun kendine has bir yapısı ve tarihi vardır. İnşa edilen kurumlar ve yaşanan tecrübeler toplumdan topluma değişir. Bu çerçevede batılı düşünürlerin kendi tarihlerine ilişkin geliştirdikleri kavramlar kendileri için doğru olabilir. Buna karşılık söz konusu kavramlar Türk tarihi için kullanılamazdır. İthal kavramlar sadece gerçekleri anlamada yetersizlik doğurmaz aynı zamanda gerçeklerin üzerini örter. Ayrıca ideolojik saplantılar tarihe belirli bir şablondan bakma hatasını doğurmaktadır. Bu hata gerçeklerin değil ideolojilerin peşinden koşmakla ilişkilidir. Hataların önüne geçmenin yolu hatayı doğuran temel sebepleri idrak etmekten geçer. / There are many complicating factors regarding the historical analysis. It is possible to explain these factors under the headings of mentality and method. On interpreting the historical facts, a historian's use of his mentality as a reference frame causes serious mistakes. When the historian's education, ideological background and worldview become the basis for his interpretations, it seems inevitable to make a mistake. In the analysis of the Turkish history, there are a lot of misinterpretations due to the mentioned factors. The contradiction between the interpretations stems from the fact that Turkish states in history have their own specific social structures which aren't analyzed thoroughly. Therefore, definitions like feudalism, theocracy, eastern despotism and etc. can be assessed within this context. Actually each society has its own specific structure and history. The institutions which are built and the practices that are experienced vary from society to society. Within this scope, the concepts developed by western thinkers regarding their own history may be true for themselves. In contrast, mentioned concepts cannot be used for the Turkish history. Imported concepts do not only create inefficiency in the sense of the facts, but also veil the facts at the same time. In addition, ideological obsessions lead to a mistake which causes to look at the history from a particular template. This mistake is related to pursuit of ideologies, instead of facts. The way to prevent the mistakes is possible with understanding the basic causes that give rise to the mistake.