ARŞİV BELGELERİNE GÖRE 1821 RUM İSYANININ SAKIZ VE LİMNİ ADALARI’NDAKİ ETKİLERİ VE SONUÇLARI-THE EFFECTS AND RESULTS OF THE 1821 GREEK REVOLT ON THE CHIOS AND LEMNOS ISLANDS ACCORDING TO ARCHIVAL DOCUMENTS

1821 yılı başlarında meydana gelen ve Yunanistan'ın bağımsızlığı ile sonuçlanan Mora isyanı kısa bir süre içerisinde başta Sakız ve Limni olmak üzere Ege adalarının tamamına yayılmıştır. İsyanın Sakız'a sıçraması Sisamlı Rumların bu adaya gelmesi ve Sakızlı Rumlar ile iş birliği yapması ile gerçekleşmiştir. İsyan sırasında Ada muhafızlığı görevini Mehmet Emin Vahidî Paşa yürütmektedir. Mehmet Emin Vahidî Paşa bu dönemde adada meydana gelen gelişmeleri ve isyan karşısında aldığı tedbirleri 1822 yılında kaleme aldığı (Tarihçe-i Vak‘a-i Sakız) adlı eserinde kendi bakış açısı ile anlatmaktadır. Bu hatırat Mora isyanının Sakız adası bölümüyle ilgili elimizde bulunan oldukça önemli bir kaynaktır. Rum isyanının Limni adasına sıçradığı dönemde ise Adanın muhafızlığını Vezir Nurullah Mehmet Paşa yapmaktadır. Her iki isyan da Osmanlı Donanmasının yardımları ve ana karadan gelen asker takviyesi ile bastırılabilmiştir. Özellikle Sakız'daki isyanın sert tedbirlerle bastırılması ve isyana karıştığı tespit edilenlerin idam ile cezalandırılmaları Avrupa kamuoyunda büyük tepkilere neden olmuş; resim, tiyatro gibi bazı sanat eserlerine esin kaynağı oluşturmuştur. Bu makalede Rum İsyanı sırasında Sakız ve Limni adalarında meydana gelen olaylar Mehmet Emin Vahidî Paşa'nın konu ile ilgili kaleme aldığı eserine ve Osmanlı Arşiv belgelerine dayanılarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. The Greek revolt, which took place at the beginning of 1821 and resulted in the independence of Greece, spread to all of the Aegean islands, especially Chios and Lemnos, in a short time. The spread of the revolt to Chios was realized when the Samos Greeks came to this island and cooperated with the Chios Greeks. During the rebellion, Mehmet Emin Vahidî Pasha was the guardian of the island. Mehmet Emin Vahidî Pasha describes the developments taking place on the island during this period and the measures he took against the rebellion in his work (History-i Vak‘a-i Sakız), which he wrote in 1822, from his own point of view. This memoir is a very important source we have about the Chios part of the Peloponnese revolt. During the period when the Greek revolt spread to the island of Lemnos, Vizier Nurullah Mehmet Pasha was the guardian of the island. Both revolts could be suppressed with the help of the Ottoman Navy and the reinforcement of soldiers from the mainland. Especially the suppression of the riot in Chios with harsh measures and the execution of those who were found to be involved in the revolt which caused great reactions in the European public opinion; this inspired some art works such as painting and theater. In this article, the events that took place in Chios and Limni Islands during the Greek Revolt are revealed based on the work written by Mehmet Emin Vahidî Pasha and Ottoman archival documents.