KELKİT YÖRESİNDE KULLANILAN DEYİMLERDEN BAZILARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Bu makalede, Gümüşhane'nin Kelkit ilçesine bağlı Öğütlü köyü ve civarındaki bazı köylerden derlenen mahalli elli deyimin inceleme ve açıklanması ele alınmıştır. Bu deyimlerin incelenmesine geçmeden önce çeşitli kaynaklara dayalı olarak deyimin tanımı, anlamı, önemi, yapısı ve dildeki kullanımı üzerinde kısaca durulmuştur. Deyimler kelime grubu veya cümle hâlinde belli yapıları olan ve sözün etkili bir biçimde kullanılmasını sağlayan dil unsurlardır. Bu kalıp yapılar, genellikle gerçek anlamlarının dışında mecazi manalar taşıyan yerleşik söz varlıklarıdır. Bu hâliyle deyimler, tıpkı atasözleri gibi dilin önemli ve uzun ömürlü temel ögelerindendir. Buna yanında deyimin yapısında oluşabilecek herhangi bir değişiklik onu deyim olmaktan çıkarır. Mesela; dile giren bazı yabancı kelimeler, kullanımdan alanından kalkan birtakım kelimeler ve deyim öğelerinin bitişik yazılması vb. hususlar bu yapının değişmesine veya ortadan kalkmasına sebep olabilir. Atasözlerinin yazım ve anlatım uzunluğuna karşılık; deyimler çoğunlukla iki üç kelimelik birleşik fiil, isim tamlaması, sıfat tamlaması vb. kuruluşunda veya kısa cümleler hâlinde bulunurlar. Kapsam alanı olarak deyimler, toplumsal hayatın çeşitli alanlarıyla ilgili gözlem, tecrübe, değer yargıları gibi özelliklerden meydana gelen ve belli ifade güzellikleri ihtiva eden özlü sözlerdir.