DÜNYA SİSTEMLERİ ANALİZİ ÜZERİNDEN KÜRESEL MÜLTECİ KRİZİNİ ANLAMLANDIRMAK: SURİYE VE AFGANİSTAN ÖRNEKLERİ

Günümüz dünyası, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana tarihin en büyük mülteci krizi ile karşı karşıyadır. Bu nedenle, bugün mülteci sorununun daha önce hiç olmadığı kadar uluslararası bir olgu haline geldiği söylenebilir. Mevcut makale, birleşik karşılaştırma yöntemi ve dünya sistemleri kuramına dayanarak küresel mülteci krizinin hangi uluslararası dinamiklere dayandığı sorusu etrafında şekillenmiştir. Bu soruyu açıklamak için küresel mülteci krizine en canlı ve güncel örnekler arasında gösterilen Suriye ve Afganistan'a yoğunlaşılmıştır. Birleşik karşılaştırma analizi, Suriye ve Afganistan'da yaşanan mülteci krizlerinin birtakım ortak dinamikler üzerinden yükseldiğini göstermektedir. Politik-ekonomik anlamda, her iki ülke de; çeper coğrafyasına ait ülkeler olarak, dünya sistemi ile bütünleşme (inkorporasyon) dönemlerinde oluşan ciddi yapısal dengesizliklerin etkisi ile küresel mülteci krizinin oluşumunda büyük rol oynamıştır. Jeopolitik olarak, günümüz dünya sisteminde yaşanmakta olan çok kutuplulaşma ve “hegemonik kriz”, söz konusu mülteci krizinin maddi zeminini sağlamlaştırmıştır. Son olarak, jeo-kültürel dinamiklerin mevcut mülteci krizini daha da ileriye taşımaya hizmet ettiği söylenebilir. Sovyet sonrası dönemde “anti-sistemik hareketler”in ideolojik düzlemde geri çekilmesi ve etnik-dinî temelli akımların ön plana taşınması ile birlikte merkez ülkelerde yaygınlaşan ırkçılık ve yabancı düşmanlığı, “eşitsiz mübadele” mekanizmalarının meşruluğunun yeniden üretilmesini sağlamıştır.