NEZRALİ’NİN ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE

İran sahasında ‘Alí Şír Nevāyí'nin eserlerini anlamak üzere birçok Çağatay Türkçesi sözlüğü düzenlenmiştir. Bunlardan bir tanesi de Neźr-‘Alí'nin sözlüğüdür. Bu çalışmanın amacı H. 11. yüzyılda İran'da Neźr-‘Alí tarafından Safevi padişahı Şāh Ŝafí Sām Mírzā'nın (hük. H. 1038-1052/1629-1642) buyruğuyla yazılan Çağatay Türkçesi-Farsça sözlüğü tanıtmak, eserden elde edilen sözcüksel ve sözlüksel malzemeyi ortaya koymak ve başka eserlerle karşılaştırarak bu eserin Türk dilinin gelişme sürecine olan katkısını belirlemektir. Aynı zamanda Çağatay Türkçesi metinlerinin okunması ve değerlendirilmesinde karşılaşılan sorunların bu eser sayesinde giderilmesi ve böylelikle de Türk dil biliminin bazı sorunlarının çözülmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde önce “Çağatay Türkçesi”, “Safeviler Döneminde Çağatay Türkçesi” ve “Neźr-‘Alí” başlıkları altında bu konular işlenmiş; daha sonra “Neźr-‘Alí'nin Sözlüğü” başlığı altında eser hakkında bilgiler verilmiş; “Eserin Tanıtımı ve Düzeni”, “Eserin Yazma Nüshası”, “Eserin Yazma Nüshasının Yazılış Özellikleri”, “Eserin Üzerinde Yapılan Çalışma” ve “Maddelerin Başka Sözlüklerle Karşılaştırılması” başlıkları ele alınmıştır. Bu bölümün “Maddelerin Başka Sözlüklerle Karşılaştırılması” kısmında sahanın en önemli sözlüklerinden olan Abuşķa ve Mírzā Mehdí Ĥan Esterābādí tarafından yazılan Senglaĥ sözlüğü ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Çalışma, Tahran Üniversitesi-Merkez Ktp. nr. 4354/3 (T), Tahran-Meclis Ktp. nr. 9176 (Sebt nr. 85417) (M) ve Kum-Gülpaygani Ktp. nr. 20/148-4028/1 (G) nüshalarına dayanmaktadır. Bu eser Nezrali'nin Çağatay Türkçesi Sözlüğü adıyla 2022 yılında TDK tarafından yayımlanmıştır.