KLÂSİK EDEBİYATIMIZDA ON SEKİZ BİN ÂLEM MEFHUMU (THE CONCEPT OF EIGHTEEN THOUSAND UNIVERSES IN TURKISH LITERATURE)

Edebiyatımızda On sekiz bin âlem çokluk arz eden her durum için kullanılan bir mefhumdur. Evrenin yaratılışı, genişliği, evrende var olan her şey on sekiz bin âlem mefhumu içinde ele alınır. Tasavvufî olarak insan kalbinin evrendeki âlemleri algılama yeteneğini izah etmek için kullanılır. Miraciyelerde çokça yer alan evrenin genişliği kısaca on sekiz bin âlem olarak adlandırılır. Âlem (çokluğu avâlim), dünya, cihan, evren anlamının yanında mecazi olarak insan gönlü, insan tabiatı, insan görüş ve düşüncesi, var olan her şeyin keyfiyeti, kemiyeti anlamı taşır. “Her insan ayrı bir âlem.” derken insanın iç dünyası; “bitkiler âlemi, hayvanlar âlemi” derken bu varlıkların kendine özgü yapıları, nizam ve çevre şartları kastedilir. Kısaca âlem, tanınmaya ve idrak edilmeye muhtaç her varlık, anlam ve haldir.