İslâm İktisat Düşüncesinin Gelişim Sürecinde Fıkıh İlminin Yeri

Müstakil bir bilim dalı olarak tarihi çok eski olmasa da İslâm iktisadının düşünce köklerini İslâm'ın doğduğu zamanlara kadar götürmek mümkündür. Hayatı tüm yönleriyle kuşatan İslâmiyet, ticarî faaliyetlerin yoğun olduğu bir coğrafyada yaşayan ilk muhataplarına iktisadî içerikli çok sayıda ilke ve kural belirlemiştir. Klasik İslamî ilimler geleneğinde iktisadî konulara tahsis edilmiş özel bir ilim dalı bulunmamasına rağmen başta fıkıh olmak üzere bazı İslamî ilimlerin bünyesinde bu konuların ele alındığı görülmektedir. Bu bağlamda nassların doğru anlaşılmasını ve yeni durumlara uygulanmasını amaçlayan fıkıh ilmi, iktisadî anlayışın gelişmesine büyük katkı sunmuştur. On dört asırlık zengin fıkıh birikiminin yakından incelenmesi, birçok bilim alanı gibi İslâm iktisat düşüncesine dair sağlam bilgilere ulaşılmasına da vesile olacaktır. Klasik fıkıh eserlerinde iktisadî düşüncenin yerinin tespiti bu bakımdan da önem arz etmektedir. Bu makalede İslâm iktisat düşüncesinin mahiyeti, kaynakları, özellikleri, hedefleri ve tarihî birikimi fıkıh ilmi açısından ele alınacak ve sonuç olarak fıkıh ilminin İslâm iktisat düşüncesinin gelişim sürecinde üstlendiği role dikkat çekilecektir. Ayrıca İslâm iktisadı düşüncesine öncülük etmiş ilim adamlarının sınıflandırılmasından hareketle İslam iktisat düşüncesinin 20. yüzyılda ortaya çıkışında fukahanın rolü üzerinde durulacaktır.