Türk Modernleşmesine Erken Cumhuriyet Dönemi Basınında Karikatür Üzerinden Bir Bakış

Türk basın tarihinde mizah kapsamı içinde karikatürün, farklı nedenlerden dolayı sınırlı sayılabilecek bir geçmişi olmakla beraber, basın kurumunun, özellikle siyasetle etkileşimi sonucunda ortaya çıkan zengince bir dağarcığından söz etmek mümkündür. Başka bir şekilde ifade edecek olursak, toplumsal değişim sürecinde mizah olgusu içinde karikatürün etkisi hacimle sınırlı kalmamıştır. Bu olguya erken Cumhuriyet dönemi açısından bakıldığında, Türk modernleşmesinde karikatür ekseninde siyasal hayat, kültür, toplumun duyuş-düşünce tarzı, mizah anlayışı, değişen değer yargıları gibi parametreler üzerinden yaşanılan değişimin izleri sürülebilir. Bu düşünceden hareketle, bu çalışmada erken Cumhuriyet dönemi basınında karikatürün yeri, işleniş biçimi, tematik yönleri ortaya konulmak suretiyle dönem toplumunun zihin gündemi değişik açılardan değerlendirilerek dönemin siyasi ve kültürel atmosferini nasıl etkilediğine ışık tutulmuştur. Çalışmada ayrıca Türkiye tarihi içinde, erken Cumhuriyet döneminde benimsenen modern toplum yapısı ve ulus devlet hedeflerinin gerçekleştirilmesinde basının ne denli işlevsel bir konumda bulunduğu ortaya konularak Osmanlı devri ile Cumhuriyet dönemi arasında geçirgen ve değişken yapıların durumu karikatür üzerinden mizah yoluyla sergilenmeye çalışılmıştır.