DOĞU TÜRKİSTAN TARİHİNİ ANLATAN BİR ESER: KİTÂB-I GAZÂT DER MÜLK-İ ÇİN

Türklerin tarihleri boyunca en fazla ilişkide bulundukları milletlerden birisi de Çinlilerdir. Çinliler kuzey komşuları olan Türklerle kimi zaman dostane, kimi zaman da mücadele içerisinde olmuşlardır. Bu mücadele bilinen en eski Türk devleti olan Hunlarla başlayarak Göktürkler, Uygurlar, Karahanlılar, Türk-Moğol devletleri ile bunların mirası üzerine kurulan hanlıklar dönemine kadar aralıksız devam etmiştir. Aralıksız devam eden TürkÇin mücadeleleri ardında sadece Çin imparatorluğunun kuzey sınırlarını korumak için inşa ettirmiş olduğu Çin Seddi gibi muazzam bir sanat eseri bırakmakla kalmamış, tarihten edebiyata, dilden ekonomiye, askerlikten diplomasiye kadar pek çok alanda zengin bir mirasın doğmasına da vesile olmuştur. Bu mirasın yazıya geçirilmesinde Çinliler öncülük etseler de Türkler de onu gelecek nesillere taşıma uğraşı içerisinde olmuşlardır. Türkler arasında bu bilinçle hareket edenlerden birisi de Molla Bilal Nâzımî'dir. Bu çalışmada Doğu Türkistan'daki Uygur Türkleri arasında XX. yüzyılda yaşamış Molla Bilal Nâzımî'nin kaleminden çıkan ve Uygur Türklerinin Hıtay/ Çin ve Kalmaklara karşı verdiği mücadeleyi anlatan “Kitâb-ı Gazât der Mülk-i Çin” adlı eseri, eserin müellifi, istinsah tarihi, içeriği, imlâ ve dil özellikleri tanıtılmaya çalışılacaktır. Bunlar yapılmaya çalışılırken eserin Klasik Sonrası Dönem Çağatay Türkçesi metni olması münasebetiyle Türk dilinin bu tarihî lehçesi hakkında da bilgi verilmeye çalışılacak ve eserin yazım, ses ve şekil özellikleri Türk dilinin bu tarihî lehçesiyle karşılaştırılacaktır. Yine eserde tespit edilen savaş, askerlik, devlet yönetimi, meslek ve yer adları ile Türk dili ile aynı dil ailesine mensup Moğolcaya ait kelime ve yer adları gibi özellikli kelimeler üzerinde durularak eserin söz varlığı ortaya konmaya çalışılacaktır.