DÜNDEN BUGÜNE TÜRKİYE-RUSYA EKONOMİK İLİŞKİLERİNDE ÜÇ BÜYÜK DÖNEM

Son üç yüz yılda yaşananlara bakarak Türkiye ile Rusya arasındaki ekonomik ilişkilerin genellikle siyasi ilişkilerin düzeyine bağlı olarak değiştiği söylenebilir. Kuzey komşumuz ile Osmanlı devleti arasında ilk ticari ilişki 1783 tarihli antlaşma ile başladı. Oysa siyasi temas yani Çarlık Rusyası ile Osmanlı İmparatorluğu arasında ilk diplomatik ilişki 1702'de, Rus elçisinin İstanbul'a gönderilmesiyle kuruldu. 18. ve 19. yüzyıl boyunca Çarlık Rusyası Balkanlarda ve Kafkasya'da Osmanlı egemenliğine son vermek; Boğazlardan “sıcak denizlere” inmek için uğraştı, savaştı. Rus Çarları Balkanlarda “Slav” ırkının ve “Ortodoks” mezhebinin koruyucusu olarak; Osmanlı Devleti'ne karşı tüm isyanları ve bağımsızlık hareketlerini destekledi hatta kışkırttı... Prof. Dr. Halil İNALCIK' ın ifadesiyle “İki imparatorluğun coğrafi konumları ve jeopolitik koşulları siyasi ve ticari rekabet ve çatışmanın temelini oluşturmaktadır.” 20. yüzyıl boyunca Türkiye-Sovyet Rusya ekonomik ilişkilerinde zaman zaman dalgalanmalara karşın, çok yönlü karşılıklı çıkarlara dayanan ilişkiler kurulduğu görüldü. Özellikle Batı dünyasının, her defasında, sırtını döndüğü dönemlerde, Ruslar Türkiye'nin yanında oldu. 21. yüzyılın ilk on yılında ekonomik ilişkilerin genişleyerek devam ettiği ve bir bakıma kalıcı nitelik kazandığı görülüyor. 2011 yılının Mayıs ayından itibaren Türkiye Rusya Federasyonu arasında karşılıklı olarak “VİZE” uygulamasına son verilmesiyle, iki ülke arasındaki ilişkilerde güven ve dayanışmayı öne çıkaran bir aşamaya gelindiği anlaşılıyor. Genel adıyla söylersek Türkiye-Rusya arasında yaşanmış ve halen yaşanmakta olan ekonomik ilişkileri üç bölümde ana hatlarıyla ele almayı uygun gördüm: a.Atatürk Döneminde Türkiye-Sovyet Rusya Ekonomik İlişkileri, b.Planlı Kalkınma Döneminde Türkiye-Sovyet Rusya Ekonomik İlişkileri, c.Türkiye-Rusya Federasyonu Ekonomik İlişkileri. Bazı araştırmacılar örneğin İlyas KAMULOV ekonomik ilişkileri, kapsadığı yılları esas alarak dört dönemde incelemeyi uygun görüyor. On sayfayı geçmeyecek bir makale çerçevesinde biz konuyu sınırlı tutmaya çalıştık.