ALEVİ KADIN İNANÇ ÖNDERLİĞİ BAĞLAMINDA ‘YAŞAYAN PİR ZÖHRE ANA’ VE KÜLTÜREL İŞLEVİ

21. yüzyılı idrak ettiğimiz bu günlerde, küreselleşen dünyada hızlı bir kültür emperyalizmi yaşanmaktadır. Diller, yeme içme alışkanlıkları, giyim kuşam gibi kültürel ögeler değiştiği gibi kültürlerin büyük bir bölümünü oluşturan ve onu bütünüyle etkileyen inançlar da değişim süreci yaşamaktadır. Alevilik, ülkemizde pek çok dönemde gerek tartışmaların gerek araştırmaların konusu olmuş bir inançtır. Bugüne kadar pek çok boyutuyla incelenmiş olup konu hakkında benzer veya farklı fikirler sunulmuştur. Biz bu çalışmamızda Aleviliği, kadın inanç önderliği bağlamında, günümüzdeki bir örneğinden hareketle incelemeye çalıştık. Tarihsel süreçte, inanç içinde yer almış kadın inanç önderlerinin bazılarından hareketle günümüzde Ankara Mamak'ta dergâh kurmuş ve kendisine inananlarca ‘Yaşayan Pir Zöhre Ana' olarak adlandırılan Süheyla Gülen'in hayatını, Alevi inancı içerisinde gerçekleştirdiği ve yer yer kendi yorumunu da kattığı; cem yürütmek, Muharrem ayı sebebi ile yas ve anma törenleri düzenlemek, nikâh kıymak, düğün ve cenaze ritüellerini gerçekleştirmek, 10 Kasım, 29 Ekim gibi milli günleri etkinliklerle kutlamak gibi faaliyetlerini derledik. Konunun genişliği çalışmanın hacmini belirleyen başlıca faktör olmuştur. Çalışmamızda kaynak kişimiz Zöhre Ana ile görüşülmüş, dergâh ziyaret edilmiş; görüşme, soru- cevap teknikleri kullanılmış bunların yanı sıra Zöhre Ana'nın; Pir Nefesi Haktır, Hak Sözü Allah, İlmin Sözü Ali'dir adlı nefeslerini ihtiva eden kasetlerinden; Mehtaptaki Erenler, Cemden Gelen Nefesler, Ali Pirimdir Yolu Bizimdir gibi kitaplarından faydanılmıştır. Çalışmada Türk Kültüründe Kadın başlığı altında İslamiyet öncesi dönemden başlamak üzere kültürümüzde kadının yeri irdelenmiş, Alevilerce Kutsal Sayılan Kadın İnanç Önderleri ve Alevilikte Kadın başlığı altında Hz Hatice, Hz Fatıma, Kadıncık Ana, Anşa Bacı, Adviye Ana gibi kadın Er'ler hakkında da bilgi verilmiştir. Çalışmamızın devamında, sevenleri tarafından, tarihteki bu önderlerin bugünkü temsilcisi niteliğinde sayılan Zöhre Ana'nın biyografisi, kurduğu dergâh ve faaliyetleri, çok önemsediği Atatürk hakkındaki düşünceleri, Zöhre Ana'dan şifa bulduklarını ifade eden hastalarla yapılan görüşmeler, gösterdiğine inanılan kerametler ve tüm bunlardan hareketle Zöhre Ana'nın Alevi kültürü açısından işlevi incelenmiştir. Zöhre Ana'nın Cem yürütmesi, dergâhta yaptığı ibadet niteliği taşıyan ayinlerle inancı diri tutması, ocakzade olmayıp kendisinin bir ocak olarak kabul edilmesi, ihtiyaç sahiplerine yapılan yardımlar, öğrencilere verilen burslar, milli bayramların dergâhta yapılan etkinliklerle anılması, bizi onun pir olarak değerlendirilebileceği sonucuna götürmüştür. Zöhre Ana'nın Alevi kültür havzasında bilinen, saygı duyulan ancak özellikle dedeler tarafından dışlanan bir inanç önderi olduğu sonuçları da elde edilmiştir.