ÇAĞDAŞ KAZAN TATAR EDEBİYATINDA II. DÜNYA SAVAŞI OLAYLARINA YENİ BİR BAKIŞ ÜZERİNE

XX. yüzyılın ikinci yarısından, özellikle altmışıncı yıllardan itibaren, toplumda meydana gelen sosyal ve manevi değişimler sonucunda, Tatar edebiyatının tematik alanı genişlemiştir. Geçmişe daha çok eleştirel ve felsefi bakış güçlenmeye, yaşanan olay ve manzaralar çeşitli yönden ve yöntemlerle ele alınmaya başlamıştır. Yıllar ilerledikçe tarihi geçmişteki kanlı izi unutulmayan, daha geriye gittikçe yeniden değerlendirilen olaylardan biri, yirmi milyon insanın ömrünü alan II. Dünya Savaşıdır (1941-1945). Bütün Sovyet edebiyatında olduğu gibi, bu zaman dilimi Tatar edebiyatında da toplumu savaşa davet eden, düşmana karşı nefret oluşturan, Sovyet askerinin kahramanlığını ve cephe dışında çalışanların fedakârlığını yücelten çeşitli türde şiir, hikâye ve dram eserleri yazılmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası diye adlandırılan 1945-1960'lı yıllar edebiyatında da bu konu önemli sayılarak, daha çok roman türünde Sovyet insanının kahramanlığını övgüyle dile getiren eserlerin yazılması bir zaruret olmuştur. Fakat millî kimlik üzerinde düşünmeye ve insanlık değerlerine önem vermeye başlayan son dönem yazarları, savaşın sebep-sonuç ilişkilerini başka boyuttan değerlendirmektedirler. Araştırmanın Giriş kısmında, Çağdaş Tatar edebiyatı eserleri örneğinde, savaş olgusuna olan yeni yaklaşım gözlem yöntemiyle özetlenecektir. XX. yüzyılın ikinci yarısında Sovyetler Birliğinde yaşanan Çeçen ve Afgan Savaşlarını konu alan eserlere değinilecek ve yazarların savaş olaylarına, iktidar, millet ve birey konularına bakışı üzerinde kısaca durulacaktır. Ana kısımda, Mirgaziyan Yunus'un Şemdellerde Gěne Utlar Yana (Ancak Şamdanlarda Alev Var, 1979) uzun hikâyesi yorumlanarak, eserde ideoloji ve toplum, yaşam, savaş, ölüm üçgenine felsefi bakış, şahıs ve millet dramatizemi, millî değerler, estetik kategoriler gibi konular ele alınacaktır. Yazarın; savaşı felsefi açıdan değerlendirirken, Sovyetler Birliğinde yaşam sürdüren Tatar, Kırım ve Yakut Türklerinin kaderinin dünü ve bugününü cesur bir şekilde dile getirmesi, eserin diğer önemli tarafıdır. Sonuçta; M. Yunus hikâyesinin savaş konusunu işleyen diğer çağdaş yazarlara etkisi hakkında bahsedilecektir.