BELGESEL YAZIN ÖRNEĞİ OLARAK HEIMRAD BÄCKER’İN TUTANAK ADLI METNİ

Bu çalışmada, 20. yüzyıl Avusturya yazınının önemli temsilcilerinden sayılan Heimrad Bäcker'in tutanak (nachschrift) adlı metni, belgesel yazın türü bağlamında analiz edilmiştir. Bäcker'in bu sıra dışı metni, siyasal yazın veya belgesel düzyazı olarak da tanımlanan “belgesel yazın” türüne girer. Belgesel yazın, ilk olarak 1920'li yıllarda ortaya çıkıp 1960'lı yıllarda hızlı bir yükselişe geçen ve 1990'lı yıllarda medya ve iletişim kavramları ile kaynaşarak gelişen bir yazın türüdür. Avrupa'da, özellikle siyasal özgürleşme hareketlerinin ivme kazandığı 1960'lı yıllarda gelişen bir tür olan belgesel yazın, birçok yazarın politik-ideolojik düşüncelerini eleştirel olarak ifade edebilmesine olanak tanıyan yapısından ötürü popüler bir tür haline gelmiştir. Bireysel gereksinimler yerine kolektif gerekliliklere yönelen ve toplumsal, siyasal, hukuksal, ahlaksal gerekliliklerin ihlal edildiği gerçeklikleri örneklemler aracılığıyla somutlaştırmayı amaçlayan belgesel yazın, estetik ve edebi kaygıları art alana çekip çarpık gerçeklikle çarpıcı biçimde yüzleştirerek sarsmak istediği okura doğrudan bir aktarım sunar. 1990'lı yıllardan itibaren ileri derecede gelişmiş bilgi ve teknoloji dünyasında nicelik ve nitelik yönünden artan bir çeşitlilikle farklı medyalara aktarılan resmi belgeler ve arşivler, yazın dünyasını da etkilemiştir. Bu süreçte disiplinler arası bir nitelik kazanan belgesel yazın türü, belgesel tiyatro ile birlikte yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Belgesel yazın türünün Alman dilindeki en yetkin örneklerinden biri olan Bäcker'in tutanak adlı metni, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde suç mekanizmalarının yargılandığı uluslararası ceza mahkemesi olan Nürnberg Askeri Ceza Mahkemesi'nde sunulan soykırım tutanaklarının, estetize edilmeksizin metin evrenine aktarıldığı bir eserdir. II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nda işlenen soykırım suçunu (Holokost) konu edinen bu metni belgesel yazın türü bağlamında analiz etmeyi amaçlayan bu çalışmada, dış dünyaya dönük eleştiri yöntemleri kullanılmıştır. Yapılan araştırmalar neticesinde, ilgili eserin daha önce herhangi bir çalışmada, özellikle belgesel yazın örneği çerçevesinde ele alınmadığı saptanmıştır. Bu noktada çalışma belgesel yazın bağlamında özgün bir çalışma olmakla birlikte, Türkiye'de tutanak eserinin belgesel yazın örneği ile ele alındığı ilk çalışmadır.