XX. YÜZYIL AZERBAYCAN VE TÜRK ROMANTİK ŞİİRİNDE NEO–TASAVVUF

Sembol, her kültürde belli sosyal, ideolojik bilincin taşıyıcısıdır. Klasik şiirde mevcut sem-bolik sistem, çeşitli zaman ve düşüncenin içinde farklı anlam arz etmiştir. Edebî düşüncede identik sembol zamana uygun olarak sosyal, ideolojik içerik yüklendiğinde değiştirilmiş oluyor ve imgede skematiklik kayboluyor, o yeni içerikle zenginleşiyor. Orta Çağ irfanı naturalist şiirin semboller söz-lüğüne dâhil olmuş âşık - maşuk, ay, güneş, bahar vb. imgeler XX. yüzyıl Türk ve Azerbaycan şii-rinde, genellikle romantiklerin yaratıcılığında devletçilik ve ideolojik yönden yenilenir. Orta Çağ sufi-tasavvufi şiirde âşık- maşuk imgeleri, âşıkın ilahi aşka, sevgili, mutlak vücuda kavuşmak ve onda yok olmak değerini kazanan kâmil insan XX. yüzyıl şiirinde yâr, sevgili, afet, nazenin imgeleriyle yeni sembolik anlam kazanarak ilahi aşk felsefesinden sosyal tasavvufa geçişte geleneksel aşk motifinde yeni kriter ve boyutlar kazanmış oluyor. Bu bağlantıda klasik şiirde sembolik âşık - maşuk imgeleri XIX. yüzyılın sonu XX. yüzyılın başlarında sufi-tasavvufi sistemden ayrılarak sosyal tasavvufa yöneliyor. Türk ve Azerbaycan şiirinde bu yöneliş XX. yüzyılın başlarından itibaren Abdülhak Hamit, Namık Kemal, Tevfik Fikret, Muhammed Hadi, Hüseyin Cavid, Abbas Sehhet Abdulla Şaik, Ahmed Cavad, Almas İldırım, Hacıkerim Sanılı, Bedri Seyidzade vd. Romantiklerin yaratıcılığında özel bir yöne çevrildi. Makalede Türk ve Azerbaycan şiirinde tasavvuftan yeni tasavvufa geçişte identik model, imgesel değişimler üzerine inceleme yapılacaktır.