Siirt Arapçasında Kullanılan Atasözleri ve Deyimlerde Dini Motifler

Dil ile kültür arasında sıkı bir ilişki vardır. Zira her toplum tarih ve kültürünü kendi dilinde yaşatır ve gelecek kuşaklara aktarır. Tarihi süreç içerisinde geniş bir toplumsal mutabakatla oluşup bütünlüğünü büyük oranda koruyan atasözleri de dil sisteminin en işlek unsurlarındandır. Nitekim atasözleri arkeolojik araştırmalarda elde edilen bulgular gibi bir toplumun dini, tarihi ve kültürü hakkında son derece önemli bilgiler sunar. Bir toplumun dini yapısı o toplumun başta dili olmak üzere kültürünü, düşünce yapısını, dünya görüşünü ve yaşam tarzını etkileyen önemli bir faktördür. Aynı şekilde bir toplumun dili, başta din olmak üzere o toplumun kültür ve düşünce yapısının doğal bir ifade ediş biçimidir. Toplumların değer yargıları hakkında bilgi edinebilmek için kültürün önemli bir parçası olan atasözlerini incelemek isabetli bir yöntemdir. Çünkü atasözleri bir yönüyle toplumların kültürel biyografileri sayılırlar. Siirt Arapça diyalektinde kullanılan atasözleri dikkatli bir şekilde incelendiğinde, din olgusunun bu edebi mahsuller üzerinde önemli bir etkisinin olduğu görülecektir. Bu tesirin sonucu olarak lehçedeki atasözlerinde Kur'ân, tefsir ve hadis kültürüne dair dini motifler yoğun bir şekilde yer almıştır. Atasözlerine, kültürlerin veciz bir şekilde ifade ediliş biçimi olarak yaklaşıldığında, bu edebi ürünlerde o kültürü meydana getiren bütün unsurların izlerini bulmak mümkün olacaktır. Bu noktadan hareketle ilgili çalışmada Siirt merkez ile Rıstâḳ bölgesinde yaşayan Arap asıllı vatandaşlar tarafından konuşulan Arapça diyalektindeki atasözlerinde yer alan dini motifler incelenmiştir. Böylece yörede yaşayan Arapların inanç yapılarının dillerine ne ölçüde tesir ettiği ortaya konmaya çalışılmıştır. Ayrıca atasözlerinden yola çıkılarak Siirtli Arapların inanç yapıları ve dini bilgi birikimleri hakkında ipuçları aranmıştır. Sonuç olarak Siirtli Arapların kullandıkları atasözlerinde inanç yapıları ve din kültürlerine dair önemli tespitlerde bulunulmuştur.