Cinuçen Tanrıkorur’un Bestelediği Uşşak Münâcât’ın Makâm ve Geçki Bakımından İncelenmesi

Allah'a yalvarma ve bağışlanma dileme konularını işleyen metin ya da şiirler bir edebi tür olarak münâcât adıyla anılır. Türk din mûsikîsinde de sıklıkla kullanılan bu metin ya da şiirler genellikle mevlid, ayin, istiğfar, ferâciye, mirâciye, regâibiye, temcîd, kaside ve ilahi gibi türlerin içinde yer alır. Ancak günümüzde müstakil olarak münâcât türüne Türk din mûsikî kitaplarında yer verilmekte ve cami mûsikîsi başlığı altında ele alınmaktadır. Cami dışı musikide de az da olsa münâcât örnekleri vardır. Bu örneklerin içinde 5 besteyle Cinuçen Tanrıkorur ön plana çıkmaktadır. Usûllü ve saz bölümlerine yer verdiği münâcâtları geleneksel tanımın dışında tutmak gerekir. Bu çalışmada ele alınan Uşşak Münâcât'ın makamsal analizinin yapılması sonucunda eserin bestekarı olan Cinuçen Tanrıkorur'un münâcât türü besteciliği, bu tür kattığı yenilikler ve uşşak makamı kullanımı üzerine tespitler yapılması amaçlamıştır. Nitel bir çalışma olan bu araştırmada yöntem olarak bestekarın münâcât türünde eserleri taranmıştır. Veri toplama aşamasında Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı tarafından yayınlanan “Cinuçen Tanrıkorur Beste Külliyatı”ndan ve Cumhurbaşkanlığı Klasik Türk Müziği Korosu arşivinden faydalanılmıştır. Arel-Ezgi-Uzdilek nazariyat sistemine göre eserin makamsal analizi yapılmış, Töre-Karadeniz sistemine yer yer atıf yapılmış, perde uzunlukları, perde kullanım sayıları ve ezgi hareketleri tespit edilerek istatistikler çıkarılmıştır. Makamsal analiz yapılarak geçki ve çeşniler tespit edilmiştir. Çalışmada Cinuçen Tanrıkorur'un bu bestesiyle; uşşak makamında kullanılan geçki ve çeşnilerin yanında çok kullanılmayan geçki ve çeşnilere de yer verdiği; makamın tiz perdelerinde pek rastlanmayan makam genişlemeleri yaptığı, münâcâta giriş sazı bölümü eklediği; böylece münâcât türüne, münâcât bestekarlığına ve uşşak makamının kullanımına yenilikler getirdiği sonucuna ulaşılmıştır.