1867 Abhaz Göçüne Dair Birkaç Rus, Osmanlı ve İngiliz Belgesi

Makalede, Abhazların Osmanlı İmparatorluğu’na 1867 göçünün hazırlık ve gerçekleşme süreçlerinin ve sonuçlarının bazı yönlerine ışık tutan Rus, Osmanlı ve İngiliz arşiv belgeleri sunulmaktadır. Bu tanıklıkların önemi, özellikle iki ilgili devletin bu konudaki yaklaşım ve iç karar mekanizmaları hakkında bilgimizi tashih etmelerinden kaynaklanmaktadır. Söz konusu sürgünü gerçekleştiren Rusya yönetiminin esas hedefi Abhazya’nın etno-demografik ve sosyal yapısını köklü şekilde “düzeltmek” ve bu şekilde kendi egemenliğini sağlamlaştırmak iken, büyük ölçüde emrivakiye getirilen Osmanlı makamları, öncelikle yeni uyruklarının kabulü ve iskanıyla ilgili maddi masraflarının asgariye indirilmesi gayretinde gözükmektedirler. Bununla birlikte, her iki hükümet de kendi topraklarında göçmenler arasında büyük çaplı insani kayıplara meydan vermeme konusunda görece üst derecede kaygı göstermiştir. Rus ve Osmanlı verilerini genel olarak doğrulayan İngiliz konsolos raporlarında ise Abhaz feodal çevrelerinin bazı önde gelen temsilcilerinin göç sorunuyla ilgili tutumları hakkında dikkate değer bilgiler sunulmaktadır.