BÂKÎ ve NEDÎM DÎVÂNI’NDA İSTANBUL ÜZERİNE MUKAYESELİ BİR İNCELEME

Şehir, toplum hayatının bir göstergesidir. Toplumun yaşayış şekli, gelenekleri, zihniyeti şehre ruh verir. Bu ruh, şairlerin estetik tasavvurları ile edebî eserlere de yansır. Klâsik Türk edebiyatında da bu bağlamda bir şehrin güzellerini ve güzelliklerini övmek amacıyla şehrengîzler kaleme alınmıştır. Çoğunluğu mesnevi nazım şekliyle yazılmış şehrengîzler dışında şehirleri konu edinen gazel, kaside, kıta, rübâi gibi farklı nazım şekilleri ve beyitlerde şairlerin yer yer şehrin tabiat güzellikleri, mimari eserleri ve olayları tasvir ettiği de görülmektedir. Klâsik Türk şiirinde önemli bir yere sahip olan İstanbul da bu bağlamda Bâkî ve Nedîm'in tasvirleriyle şiirde adeta can bulur. 18. Yüzyıl şairlerinden Nedîm, 16. yüzyılda Kanunî Devri'nin bütün özelliklerini, İstanbul yaşantısını şiirde dile getiren Bâkî'nin güncellemesi gibidir. Nedîm de İstanbul'a Bâkî'nin baktığı yerden bakarak şiirde İstanbul'u ve Lale Devri'ni bütün ayrıntılarıyla dile getirir. Özellikle İstanbul Kasidesi'nde kaside formunun değiştirilerek şehir methiyesinin yapılması, İstanbul'un gösterme tekniğine dayalı bir anlatımla resmedilmesi okuyucuyu gelenek içinde var olan şehrengîz türüne götürmektedir. Bu makalede 16. yüzyıl Klâsik Türk edebiyatı şairi Bâkî ve 18. yüzyıl şairlerinden Nedîm'in şiirlerinde İstanbul'u ifade ediş tarzları üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda İstanbul'un şiirlerde sunuluş biçimi araştırılmış, şehrin monografik ve estetik bir değer olarak ele alınış şekli tespit edilmeye çalışılmıştır.