OSMANLI DEVLETİ’NDE KAPİTÜLASYONLARIN KALDIRILMASI SONRASINDA HALKIN TEPKİLERİNE DÂİR BAZI TESPİTLER

Dünya tarihinde birçok devletin kapitülasyonlarla tanışıklığı vardır. Kapitülasyonların oldukça uzun süre ve zararını daha belirgin yaşayan devlet Osmanlı Devleti'dir denilebilir. Osmanlı Devleti'nin zararı sadece ekonomik değildir. Osmanlı Devleti'nin bağımsız yapısının da etkilendiği dönemin yöneticileri tarafından fark edilmiştir. Devletin ve milletin zararına olan bu uygulamaların varlığı ve bu durumdan kurtulabilmek için uzun süreçte farklı çareler düşünüldüğü belgelere yansımıştır. Osmanlı Devleti yöneticileri 18. Yüzyıldan itibaren özellikle Tanzimat dönemi sonrasında kapitülasyonlardan kurtulabilmenin çarelerini aramıştır. Osmanlı Devleti'nin her girişimi sonrasında mağduriyeti daha da artmıştır. II. Meşrutiyet sonrasında iktidara gelen İttihat ve Terakki Hükûmeti de kapitülasyonlardan kurtulmanın fırsatını kollamıştır. Birinci Dünya Savaşı'nın sebep olduğu gerginlik ve Avrupalı Devletlerin karşı karşıya gelmesini de fırsat bilen Osmanlı Devleti tek taraflı olarak kapitülasyonları kaldırdığını duyurmuştur. Bu karara Avrupalı devletlerin tamamına yakını itiraz etse de Osmanlı halkını çok mutlu etmiştir. Başkent İstanbul başta olmak üzere ülkenin önemli bir kısmında özellikle de Anadolu'da kapitülasyonların kaldırılması büyük sevinçlerle karşılanmış, gösteriler düzenlenmiştir. Kapitülasyonların kaldırılmasının milli bayramlar gibi kutlanması bile gündeme gelmiştir. Gerçi daha ilk yıldönümünde bile kapitülasyonların kaldırılmasını neredeyse hatırlayan olmamıştır ama 1914 yılında kapitülasyonların tek taraflı da olsa kaldırılması yıllardır acısını en derinden hissedenlerin gururunu okşamıştır.