MANTIKU’L- GAYB’DA FİİLLER / MANTIKU’L- GAYB’DA FİİLLER

Eski Anadolu Türkçesi dönemi eseri olan Mantıku'l-Gayb'ın müellifi Musa bin Şeyh Tahir Tokadi'dir. Hakkında yeteri kadar bilgi bulunmayan müellifin, Halvetilerin ünlülerinden ve adından ilmî anlamda söz ettiren bir kişi olduğu bilinmektedir. Eser, Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılmış olması yönüyle önem teşkil etmektedir. Mantıku'l-Gayb adlı eserde yer alan fiiller ve fiilimsiler değerlendirilerek bu alandaki çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır. Fiiller iş, oluş ve hareket bildiren sözcüklerdir. Fillerin kök ve gövdeleri, isimler gibi anlamlıdır; ancak isimler gibi tek başlarına kullanılamayan dil birlikleridir. Fiiller her zaman çekimli hâlde bulunurlar. İncelenen bu eserde yer alan fiiller, aldıkları çekimlere göre sınıflandırılarak ayrıntılı olarak sınıflandırılmıştır. Eserde yer alan filler kiplerine göre haber, dilek istek, şart, emir, gereklilik olarak ayrı ele alınmıştır. Ayrıca, fillerin birleşik çekimlerine ve ek fiillere de ayrıntılı olarak değinilmiştir. Çalışmada filler üç ana başlık altında toplanmıştır. Fiilimsiler, fiil anlamı taşır; ancak şahıs ve kip çekimleri yoktur. Cümlede isim, sıfat ya da zarf olarak görev yaparlar. Eserde geçen fiilimsiler kendi arasında kategorilendirilerek verilmiştir. / Musa bin Şeyh Tahir Tokadi is the writer of Mantıku'l-Gayb which is a work of Old Anatolian Turkish period. Rich information sources do not exist related with the author, yet he is known as a wise reverend in Halvetis (Religional Cult Group) and has a significant role in Halvetis. The work has a great importance to reflect language characteristics of its era since it was written in the Old Anatolian Turkish period. It is aimed to contribute studies in this field by evaluating verbs and verbal nouns in the work named Mantıku'l-Gayb. Verbs are the words that describe act, formation and movement. Stems of verbs are meaningful like nouns, but they are units of a language that can not be used as single words different from nouns. Verbs always include conjugations. In the examined work, verbs have been classified in detail according to their conjugation. Moods in the work have been examined as indicative moods, subjunctive moods, imperative moods and necessitatives. Moreover, verbs have been described in terms of their complex conjugations and complementary verbs in detail. In the study, verbs have been collected under three main headings. Verbal nouns bear the meaning of verbs, yet they do not own person and mood conjugations. They function in sentence as nouns, adjectives or adverbs. Verbal nouns in the work have been categorized among themselves.