TÜRKÇE VE KOMŞU DİLLERDE ORTAK BİR MECAZLAŞMA ÖRNEĞİ / A METAPHORIZATION EXAMPLE COMMON IN TURKISH AND NEIGHBORING LANGUAGES

Anlamlarına göre sözler, somut ve soyut olarak ikiye ayrılır. İnsan zihninde soyut olarak bildiğimiz kavramlar ise somut bir anlamdan doğarlar. Ancak bu anlam geçişi mecaz yolla sağlanır. Somut bir kelime çeşitli yollarla ilişkilendirilerek başka bir kavramı belirtebilir. Böylece mecaz anlam doğar. Mecaz anlamın temel / somut anlamla ilişkisi hissedilir. Ancak bazı kavramlar, mecazlaştıktan sonra temel / somut anlamla ilgisini kaybeder. Böylelikle soyutlaşır. Dillerde ilk bakışta bu tür soyut anlamların temel / somut anlamla ilgisini hissedemeyiz. Ancak söz varlığı çalışmalarında bu anlamları ortaya çıkarabiliriz. Hatta kimi somut kavramların farklı dillerde ortak şekilde mecazlaşıp soyutlaştığı görülmektedir. ‘Sis, duman, buhar' anlamlarına gelen kelimeler, Arapça, Farsça ve Rusçanın yanı sıra Türkçede de ‘üzüntü, keder, sıkıntı' anlamlarını belirtebilirler. Türkçenin tarihî ve bugünkü söz varlığında tespit ettiğimiz iki söz ‘busuş' ve ‘buñ' sözleri bu tür mecazlaşmış soyut sözlerdir. / According to their meanings, words are divided into two; concrete and abstract. The concepts in human mind that we recognize as abstract, arise from a concrete meaning. However this transition of meaning is obtained through metaphorization. Using various methods, a concrete word may define a different concept by associating it with other concepts. Thus originates the figuritive meaning. The relation between figuritive and basic/concrete meaning is perceived. However, some concepts löse their relevance with basic/concrete meaning after metaphorization, thus they become abstract. At first sight, we are unable to detect the relevance between such abstract meanings and basic/concrete meanings in languages. Only with vocabulary studies can we reveal these meanings. Furthermore, it's been observed that, in some different languages, some concrete concepts metaphorize and become abstract in the same manner. The words “fog, smoke, füme” in Arabic, Persian and Russian languages which mean “sadness, sarrow, grief” may have the same meaning in Turkish language. “busuş” and “buñ”, which we have identified in ancient and recent vocabulary of Turkish, are abstract words that metaphorized in this way.