Kırgız Matbuatının Ortaya Çıkmasında Ceditçiliğin Rolü

Türkistan coğrafyasında yaşayan Türk toplulukların modernleşmesinde, dönemin tabiriyle Rusya Müslümanları arasında ortaya çıkıp, gelişen Ceditçilik hareketi büyük öneme sahiptir. Ceditçilik düşüncesinin mimarı olan Ceditçiler, İdil – Ural bölgesinde bulunan Kazan ve Ufa şehirlerini kendilerine merkez yapmışlardır. Bu şehirlerde ortaya çıkan yenileşme hareketlerini Türkistan aydınları, öncelikle çeşitli süreli yayınlardan ve Türkistan'a gelen Tatarlardan öğrenmişlerdir. Kısa süre sonra ise Ceditçiliğin merkezi olan İdil – Ural bölgesine giderek, buralardaki medreselerde eğitim almışlardır. Tabi ki belirtilen bölgenin, dönemin ilim ve kültür merkezi olması ve bütün İslam alemi ile bağlantı kurulabilmesi etkili olmuştur. Ayrıca batıdaki gelişmelerin buradan takip edilebilme imkanı başka önemli sebeplerdendir. Kazak ve Kırgızların yaşadıkları bölgelerde, eğitim konusunda Ufa ve Kazan şehirlerine göre imkanların azlığı Türkistanlıları bu şehirlere yönlendirmiştir. Cedit mektep ve medreselerinin başarıları, medreselerin modern müfredatı ve kısa sürede dönemin şartlarına göre iyi bir eğitim alınabilmesi gibi sebepler, diğer Türk topluluklarını buralara çekmiştir. Tabi ki Kırgız gençleri de bu şehirlere gelip eğitim almışlar, dünyada meydana gelen değişimleri takip etmeye çalışmışlardır. Bu sebeple Kazan ve Ufa şehirleri bir çok konuda Türkistan'ı etkilemiştir. Bu etkilenmeye dahil konulardan biri de matbuattır. XX. Yüzyılın başına denk gelen matbuat alanındaki gelişmeler, Kırgız kültürel gelişimi ve modernleşmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu durumun temelinde ise Kırgız matbuatının ilk ürünlerinin Kazan ve Ufa'da yayınlanmış olması bulunmaktadır.