TÜRKÇENİN TARİHÎ DÖNEMLERİNE AİT YAZILI KAYNAKLARDA EZGİ İLE SORU: TEZKİRE-İ ŞEYH SAFÎ ÖRNEĞİ

Türkçe cümlelerde soru anlamı; soru eki, soru kelimeleri ve vurgu/ton/ezgi ile sağlanır. Soru eki veya soru kelimeleri ile yapılan soru cümlelerini yazılı metinlerde tespit etmek kolaydır. Ancak yazılı metinlerde soru anlamının vurgu/ton/ezgi gibi sözlü dilin bürünsel özellikleri ile verildiği soru cümlelerini tespit etmek daha zordur. Soru eki veya soru kelimesi olmadan yapılan ama soru anlamı taşıyan bir cümle, soru anlamını sadece bir kelimenin vurgu ve tonlaması ile değil; cümledeki tüm kelimelerin ton ve vurgularının birleşmesiyle sağlar. Bu sebeple soru kelimesi veya soru eki kullanılmamış bir cümleye soru anlamı katan bu bürünsel özellik için “ezgi” terimi kullanılmalıdır. Türkçede ezgi ile yapılan soru cümleleri, anlam olarak cevap bekleyen (gerçek) soru cümlesi ve cevap beklemeyen (sözde) soru cümlesi olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bu çalışmada XVI. yüzyılda Azerbaycan sahasında Türkçeye çevrilen bir eser olan Tezkire-i Şeyh Safî'deki soru ezgisi ile yapılan cevap bekleyen (gerçek) soru cümleleri tespit edilmiştir. Tezkire-i Şeyh Safî'de ezgi ile yapılan evet-hayır soruları ve ezgi ile yapılan seçenekli sorular olmak üzere iki tür ezgi ile yapılan cevap bekleyen (gerçek) soru cümlesinin örnekleri bulunmaktadır. Türkçenin tarihî dönem metinlerinde ezgi ile yapılan seçenekli soru örnekleri ilk defa bu çalışmayla ortaya konulmuştur.