ŞİRALİYEV’İN “BAKÜ DİYALEKTİ” ESERİ VE AZERBAYCAN AĞIZ ARAŞTIRMALARINDA KULLANDIĞI GRAMER TERİMLERİ

Bu makale Sovyetler Birliği yönetiminin kurduğu “Azerbaycan'ı Tetkik Eden ve Öğrenen Cemiyet”in başlattığı ağız çalışmalarının bir ürünü olarak Nesimi Dilcilik Enstitüsü yayını olan “Bakü Diyalekti” adlı eseri değerlendirmek; Türkiye dışında yürütülen diyalektoloji çalışmalarını ana hatlarıyla tanıtıp terminolojik kaynaklarına inmek üzere hazırlanmıştır. Sovyet Devrimi'nin ardından “Azerbaycan'ı Tetkik Eden ve Öğrenen Cemiyet”e bağlı olarak Azerbaycan Bilimler Akademisi Şubesi kurulur. 1945'te Bilimler Akademisi ve onun içinde bir Dil Enstitüsü açılır. 1951'de Dil Enstitüsü, Edebiyat Enstitüsüyle birleşir; 1969 yılından itibaren de faaliyetlerine Nesimi Dilcilik Enstitüsü adıyla devam eder. Dilcilik Enstitüsü'ne H. Aşmarin ve B. Çobanzade'nin ardından 1940'lı yıllarda M. Şiraliyev getirilir. Şiraliyev'in başkanlığını yürüttüğü Diyalektoloji Şubesi, Azerbaycan ağızlarının tetkiki yönünde yürüttüğü çalışmaları geliştirir, böylece Sovyetler içinde başlatılan diyalektoloji araştırmalarına yeni bir ivme kazandırılır. Sovyetler Birliği içindeki halkların konuştuğu dillerle Azerbaycan Türkçesinin karşılaştırılması ilk kez M. Şiraliyev'in öncülüğünde gerçekleşir. İncelemenin ana konusunu sözlük, ağız atlası, metin derlemeleri ve gramer yazımı konularına aktif katılan Şiraliyev'in Bakü Diyalekti eseri oluşturmaktadır. Sovyet Devrimi ve ardından gelişen dil araştırmaları hakkında bilgilerin verildiği makalede; Şiraliyev'in lehçeler arasında yaptığı karşılaştırmalar değerlendirilecek ve Bakü ağzı konusunda saptadığı dillik özellikleri tanımlamak üzere kullandığı terimler Türkiye Türkçesi gramer terimleriyle karşılaştırılacaktır