TÜRKÇEDE “MERDİVEN” ANLAMINA GELEN SÖZCÜKLER ÜZERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Günümüzde gündelik işlerde kullanılan ve Türkçe Sözlük'te “bir yere çıkmaya veya bir yerden inmeye yarayan basamaklar dizisi” olarak tanımlanan “merdiven”, tarihî dönemlerde sadece bir alet olarak değil, içerisinde barındırdığı sembol ve imgelerle de hem dünya hem de Türk kültürü için önemli bir unsur olmuştur. Bilindiği üzere ilk insanların kullandıkları ilk aletlerden birisi merdivendir. Dolayısıyla merdiven bütün insanlık için önemli bir araç olmuştur. Bu çalışmada Altay dillerinden başlanarak tarihî Türk yazı dillerinden Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Harezm Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesinde “merdiven” anlamında kullanılan sözcükler tespit edilecektir. Elde edilen veriler sonucunda Türklerin bu aleti başlangıçta hangi milletten öğrendiği belirlenecek, sözcük alıntıysa alıntılandığı dil ile olan ilişkisine kısaca değinilecektir. Daha sonra günümüz Türk lehçelerinden Türkiye Türkçesi ve ağızları başta olmak üzere Tatar, Başkurt, Kırgız, Kazak, Karaçay-Malkar, Nogay, Yeni Uygur, Özbek, Türkmen, Azerbaycan, Çuvaş, Hakas, Altay ve Yakut Türkçelerinde “merdiven” anlamına gelen sözcükler tespit edilecektir. Bu verilerden de hareket edilerek Türk dünyasında hangi sözcüğün sık kullanıldığı belirlenecektir. Ayrıca bu çalışmanın amaçlarından birisi de “merdiven” anlamına gelen sözcüklerden hareket ederek Türkiye Türkçesi ağızlarının bölgelere göre hangi sözcüğü daha sık kullandığını tespit etmek, fonetik ve morfolojik bazı farklılıkları belirlemek ve ağızlarda tanıklanan sözcükleri Çağdaş Türk lehçeleriyle karşılaştırmaktır.