ALÂUDDÎN SEMERKANDÎ’NİN MÎZÂNU’L-USÛLÜ TEMELİNDE SEMERKANT EKOLÜNÜN IRAK EKOLÜNE MUHALEFET ETTİĞİ DİL BAHİSLERİ

Öz Hanefî usûl geleneğinde Irak ekolü ve Semerkant ekolü olarak isimlendirilen iki farklı eğilim mevcuttur. Mâveraünnehir bölgesinde ortaya çıkmış bir kelam mektebi olan Semerkant Hanefî ekolü, hicri 3. yüzyılın sonlarından itibaren fıkıh usûlü sahasında da etkisini göstermeye başlamıştır. Fakat Kerhî, Cessâs, Debûsî çizgisinde gelişme gösteren, Pezdevî ve Serahsî ile istikrar kazanan Irak ekolü karşısında, hicri 5. yüzyıldan itibaren güç kaybetmeye başlamıştır. Hanefî usûl anlayışındaki bu iki eğilim bilinmekle birlikte, Alâuddîn Semerkandî'ye gelinceye kadar, söz konusu farklılığa net bir şekilde dikkatleri çeken olmamıştır. Semerkandî ise usule dair eseri Mîzânu'l-Usûl fî Netâici'l-Ukûl'ün birçok yerinde Semerkant meşâyihinin, Irak meşâyihinden farklı düşündüğü konulara temas etmiştir. Dil bahisleri de bunların arasındadır.