İzmir ve Serbest Cumhuriyet Fırkası [12 Ağustos-17 Kasım 1930]

1930 yılı Türkiye için birkaç nedenle gerçek dönüm noktalarından biri olarak tanımlanabilir. Kemalist iktidarın radikal dini reformları ve ekonomik krizin toplumsal hoĢnutsuzluğu derinleĢtirmesi, ülkeyi iki temel noktada değiĢime zorlamıĢtır: Ekonomide devletçilik ve çoğulcu bir siyasal sistem. Bizzat Mustafa Kemal‟in emriyle kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, söz konusu iki temel yönelimin bir arada yürütülmesini öngören siyaset mühendisliği ürünü olarak, 12 Ağustos‟ta tarih sahnesindeki yerini aldı. Ancak, Fethi Okyar‟ın Ġzmir‟de kutsal bir kurtarıcı gibi karĢılanması, bütün öngörüleri alt-üst etmiĢtir. CumhurbaĢkanı anında tarafsızlığını bozarak, Halk Fırkası‟ına bağlılığını vurgulamak zorunda kalır ve Mustafa KemalFethi Okyar rekabeti yerel seçimlere damgasını vurur. Her türlü hukuksuzluk ve devlet zorunun meĢrulaĢtırıldığı seçimlerde muhalefet yine de baĢarılı sonuçlar alır. Serbest Fırka 17 Kasım‟da aniden feshedilmesine rağmen, parti tabanı aylar boyunca varlığını sürdürecektir. Toplumsal muhalefetin sindirilmesi, sıra dıĢı mehdici bir isyana verilen orantısız cevaba rağmen mümkün olmamıĢtır. Manisa‟dan baĢlayıp, 23 Aralık 1930‟da Menemen‟de sonlanan bu isyan seli, bir yedek subayın katledilmesiyle iktidarı derinden sarsmıĢtır. Olay sonrasında meydanlara kurulan darağaçları, muhalefet koalisyonunu parçalayan eĢsiz bir « korku mühendisliğidir ». Böylece liberalizm kavramı sözlüklerde adeta Ģiddetle eĢanlamlı hale gelir ve liberal muhalifler irtica korkusuyla susturulur.