İMAM EŞ’ARÎ’NİN “KELÂM”INDA MARİFETULLAH Knowledge of God in the Kalam of Imam Ash’ari

Kendisinden sonraki âlimleri hem metodolojisi hem de düşünceleri ile etkilemiş ve böylece itikadî bir ekolün kurucusu olarak kabul edilmiş olan Eş'arî'nin, kelamî konulardaki fikirleri, araştırmacılar tarafından ciddiye alınmış ve çalışılmıştır. Yaptığımız araştırmalar neticesinde onun marifetullah hususundaki yaklaşımına ve düşüncelerine özgü bir çalışmanın henüz yapılmadığını tespit ettik. Bunun üzerine onun ilgili konu hakkındaki düşüncelerini, bilimsel bir araştırma disiplini içerisinde ortaya koyan ve bu boşluğu doldurabilecek bir çalışma yapmaya gayret ettik. Bu çalışmada Eş'arî'nin bize kadar ulaşmış eserleri öncelikle incelenmiştir. Ayrıca İbn Fûrek gibi onun fikirlerini nakleden önemli müelliflerin eserleri tetkik edilmiştir. Bunun neticesinde de onun, zatı açısından Allah'ın bilinemeyeceğini, ancak ulûhiyeti açısından ise varlığı, birliği, sıfatları ve fiilleri açısından bilinebileceğini ifade ettiğine ulaşılmıştır. Aynı zamanda o, marifetullah konusunda taklidin câiz olmadığını, Allah'a dair bilginin akıl yürütme ile elde edebileceğini beyan etmiştir. Hatta bazı kaynaklarda aktarılanın aksine o, marifetullah konusunda temel faktör olarak aklı kabul ederek, en aktif rolü ona biçmiştir. Ancak marifetullahın vücubiyet kaynağının akıl mı yoksa nakil mi olduğu hususunda net bir söylemde bulunmadığı görülmüştür. Dolayısıyla onun eserleri baz alındığında, ilahî mesaj ulaşmayan kimsenin ahiretteki durumunun ne olduğu hususundaki görüşüne doğrudan rastlanılamamıştır.