Siyasal Kültürün Aktarılması Birinci Meclis Döneminde Siyasal Muhalefet (1920-1923) 7 Conveyıng Political Culture Polıtıcal Opposıtıon Of Fırst Great Turkısh Assembly (1920-1923)

1876 yılındaki birinci Meşrutiyet, Osmanlı bürokrasisinin 1838 Serbest Ticaret Anlaşması ile düzenleri bozulan zanaatkar ve esnafla yaptığı işbirliğinin sonucu olarak; devletin ekonomik kontrolünü artırmak ve siyasal güç kullanımının kurumlar arasında dağıtılması üzere ilan edilmişti. Oysa, kısa süren bu anayasal macera gücün paylaşılması yerine iktidarın daha fazla merkezileşmesi ve Duyun-u Umumiye üzerinden ekonomik kontrolün tamamen yabancıların eline geçmesiyle son bulmuş, dağılma/dağıtılma sürecine girmiş devletin kurtarılması için 1908'de bir kez daha Meşrutiyet ilan edilmiştir. Özellikle ikinci Meşrutiyet süreçlerinde ortaya çıkan siyasal kurumlar -başta siyasal partiler- sahip oldukları kültürlerini; Milli Mücadele sürecinde ve sonrasında öne çıkarmamaları için, her ne kadar Erzurum ve Sivas Kongrelerinde üstünde önemle durulan Fırkacılıktan Sakınma prensibine rağmen, Milli Mücadele'ye vaz'ı ülyed etmek üzere toplanan Büyük Millet Meclisine de taşımışlardır. O kadar ki; Birinci Meclisin ikinci gününde Meclis Başkanı seçilen Mustafa Kemal Paşa toplantıda bulunan 120 üyenin ancak 110'unun oyunu alabilmişti. Meclis Başkan Yardımcılığına seçilen son Mebusan Meclisi'nin Başkanı Celalettin Arif Bey ise 109 oy almıştır. Bu sonuçlar her ne kadar parti içinde önemli roller üstlenmese de İttihat ve Terakki damarından gelen Mustafa Kemal Paşa için bir uyarı niteliğindedir. Mecliste bulunan üyeler içinde tabii olarak İttihat ve Terakki'nin önde gelen yerel ve merkezi temsilcilerinin yanında, İttihat ve Terakki'ye siyaseten muhalif olan İkinci Meşrutiyetin Siyasal Partileri içinde yer almış muhalifleri de bulunmaktaydı. Bu muhalifler Birinci meclisin ikinci gün yapılan celselerinde Meclis Başkan Yardımcısı, Vekil (Bakan) ve Encümen Üyeliklerine seçilmiş olmalarına rağmen, Mustafa Kemal Paşa'ya muhalefet eden 3 eski Ahrar Fırkası kurucusu Celalettin Arif, Bekir Sami ve Cami Bey de bulunmaktadır. Hem bunlar, hem de eski Hürriyet ve İtilaf Fırkası üyeleri Birinci Mecliste ve daha sonra ilan edilen Cumhuriyet İdaresi döneminde muhalefet kültürünün taşıyıcılarıdır. Bu muhalefet kültürü ilerleyen zamanlarda Meclisteki İkinci Gurubu oluşturmuş, Cumhuriyet'in ilk yıllarında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Fırka teşebbüslerinde kurumsal şahsiyetler kazanırken, nihayet 1950 yılında geçilen çok partili siyasal hayatta Demokrat Parti ile iktidara taşınmıştır. Bu sürekliliğe İdris Küçükömer de dikkat çekmiştir. /