Âlem Ezelî Midir? Duns Scotus'un Yaklaşımı Üzerine Bir İnceleme

Âlem kadîm midir yoksa hâdis midir? Âlemin ezeli olduğuna ya da sonradan var edildiğine dair rasyonel kanıtlar sunulabilir mi? Sunulan bu kanıtlar “Âlem ezelidir.” ya da “Âlem hâdistir.” önermesini kesin bir şekilde kanıtlayabilir mi? Kant'ın aklın antinomileri içerisinde saydığı bu mesele Tanrı'ya inanan pek çok düşünürü meşgul etmiştir. Orta Çağ Hristiyan düşüncesinin önde gelen simalarından olan Duns Scotus da bu meseleye kayıtsız kalmamıştır. Fakat Scotus'un meseleye ilişkin pozisyonu konusunda birbirine aykırı iki iddia söz konusudur. Birinci iddiaya göre Scotus âlemin ezeliliği konusunda Thomas Aquinas'la aynı görüşü benimsemektedir. Diğer bir iddia ise Scotus'un âlemin hudusuna dair rasyonel argümanlar sunduğu yönündedir. Scotus'un konuya yaklaşımına dair her iki iddianın da doğruluk payı söz konusudur. Çünkü Scotus, ilk dönem eserlerinde âlemin ezeliliğine ilişkin burhanî bir argüman sunulamayacağını iddia eden Aquinasçı bir çizgide yer alırken, son dönemde yazmış olduğu eserlerde âlemin hudusunun aklî argümanlarla kanıtlanabileceğini düşünmektedir. Bundan dolayı Scotus'un eserlerine ilişkin kronolojik bir okuma yöntemi, onun bu konuda nerede durduğunu tespit etmemize olanak sağlayacaktır. Böyle bir yöntemi temele alan bu çalışma, Mahir Araştırmacı (Subtle Doctor) lakaplı Scotus'un konuya yaklaşımını ve onun görüşlerinin zaman içerisindeki değişimini ortaya koymayı amaçlamaktadır.