ETKİLENME VE ETKİLEME BAĞLAMINDA İSLÂM TASAVVUFU

Müslümanlar arasında tasavvuf, Peygamber Efendimiz (s.a.v.) ve sahâbîlerinin zühd yaşantısından etkilenerek ortaya çıkmıştır. Zühd yaşantısının yayılmasında en önemli etkenlerden biri, ahirete yönelik amellere ve nefis tezkiyesine davet eden Kur'an ve hadis naslarıdır. Ancak İslami fetihlerin ve Arapların başka toplumlar ile karışmasıyla İslami zühd hareketine diğer dinlerin bazı unsurları sızmıştır. Zühd hayatının gelişimi tasavvufun ortaya çıkışını sağlamıştır. Tasavvuf, zühdten daha ulvi olup, zat-i ilâhînin sevgisiyle alakalıdır. Tasavvuf iki temel unsura dayanır. Bunlardan birincisi duygusallık unsurudur. Bu unsur şairlerin gazellerinde görülen sevgiye olan yöneliştir. İkincisi ise iffet-i nefis şeklinde ortaya çıkan fikri unsurdur. İslâmî asırlar boyunca doğuda ve batıda pek çok mutasavvıf ortaya çıkmıştır. Bunlar arasında en öne çıkanlardan Gazâlî (ö505/1111), İbni Farid ve İbni Arabi (ö.638/1240) gibi şahsiyetler, kitaplarında ve şiirlerinde tasavvufla ilgili fikirlerini ortaya koymuşlardır. Orta çağda Avrupalılar, Müslüman Arapların kültürlerinden haberdar olup, ilim ve fenlerinden etkilendiler. Etkilendikleri konulardan birisi, skolastik düşünürler ve Avrupalı filozofların metinlerinde izleri açıkça görülen İslâm tasavvufudur.